Opengelak bere lehenengo pausuak 2019ko maiatzean eman zituen. Ideia auzo-bulego sistema bat sortzea zen, hiri-berroneratzearekin zerikusia duen guztiarekin auzoteria laguntzeko; eraikuntzen birgaitzearekin, hain zuzen ere. Orain, egitasmoaren erdia zeharkatuta, bi auzo-pilotuen bulegoak martxan daude, eraikuntza-lanak lehenengo pausuak ematen ari dira eta ekimenean arreta jarri duten eta eredua errepikatu nahi duten euskal udalerriak badaude.  

Egitasmoa, Europako Batzordearen Horizon 2020 programak finantziatuta, Otxarkoaga (Bilbo) eta Txonta (Eibar) auzoetan ezarritako bi esperientzia-pilotuetan ardaztu da. Opengelak hiru urteko iraupena izango duela aurreikusi da, eta Euskadiko beste udalerritean erreplikatzea espero da. Jadanik Durangok eta Lasartek interesa adierazi dute, batez ere, baita Gasteiz, Donostia edo Pasaia bezalako udalerriek ere. Hurrengo pausua Euskadi osora eta eskala europarrera eramatea litzateke.

Hiri- eta giza-dimentsio iraunkorra

Helburu nagusia Euskadiko auzo zahar edo behartsuenetako eraikinetan birgaitze sakon bat bultzatzea da, baita energia-eraginkortasun handiagoa lortzea ere, irisgarritasuna hobetuz eta suteen aurkako segurtasun sistemak bermatuz, hiri-zaurgarritasun egoerara iristeko baldintzak saihesteko asmoz.

Egitasmo honetan giza-dimentsioa bereziki izan da kontuan, hau da, “pertsonak eta auzoteria dira ardatz, prozesuaren parte bihurtuz”, azaldu du Ignacio de la Puertak, proiektua burutzen duen Eusko Jaurlaritzako Lurralde Plangintza, Etxebizitza eta Garraio Saileko Lurralde Plangintzaren eta Hiri Agendaren zuzendariak.

Opengelaren abiarazteak momentu erabakigarri batekin bat egin du: Europar Batasunak bultzatutako Berritze Olatuarekin (Renovation Wave). “Egungo momentua”, azpimarratzen du De la Puertak, “ezinhobea da aukera aprobetxatzeko eta, egitasmo konkretuen bidez, eraikinen birgaitze-proiektuak eta auzoen hiri-berroneratze integrala herri-lehentasunen zerrendan jartzeko. Honek ez digu soilik berreskuratze berde, digital eta bidezko batean inbertitzen lagunduko, baizik eta gertu -europar aginduak direla eta- dauden eskakizunetarako ere prestatuko gaitu.”

Eusko Jaurlaritzaren Lurralde Plangintza, Etxebizitza eta Garraio Saila ez ezik, proiektu hau lankidetza publiko-pribatuaren eredu da, beste 8 kide baititu: bi udalerrietako hiria birgaitzeko hirigintza-sozietate (Bilboko Udal Etxebizitzak eta Debegesa gipuzkoarra), Energiaren Euskal Erakundea (EEE), finantziazioan espezializatutako enpresa bat (GNE Finance), europar kontuetan espezializatutako beste bat (Zabala), komunikazioan espezializatutako beste bat (Gabineteseis), eta Bruselan finkatutako bi erakunde europarrak: Energia eta Ingurumenerako Agentzien eta Eskualdeen Federazioa (Fedarene) eta Etxebizitza Publiko, Kooperatibo eta Sozialaren Europako Federazioa (Housing Europe).

Maiatzaren 12an, Opengelak (Eusko Jaurlaritzak zuzendutako Europar Batasunak finantzatutako proiektua) nazioarteko web mintegi bat antolatu zuen, Frantzia, Austria, Italia, Irlanda eta Espainiako beste 5 proiekturen hizlariak bildu zituena. Ekitaldia 26 herrialdetako eta 4 kontinentetako 180 parte-hartzailek baino gehiagok jarraitu zuten, eta ‘ideia-jario’ kolektibo bat sustatzea izan zuen helburu, hiri-birsortzearen tokiko proiektuetan Covid-19aren krisiak sortu duen egoera berriari nola aurre egin hausnartzeko.

EASME Enpresa Txiki eta Ertainentzako Europako Batzordearen Agentziako ordezkariek moderatu zuten konferentzia, eta parte-hartzaileek eztabaida bizia sustatu zuten koronabirusaren krisiak eraikinak berritzeko prozesuetan eta auzo horietako bizilagunei arreta emateko leihatila bakarra duten bulegoetan dituen ondorioei buruz. «Normaltasun berrirako» aurreikusi dituzten ekintza espezifikoei buruz hitz egin zuten, eta hiri-birsortzea eskualdeen, nazioen eta Europaren berreskurapenerako sortzen ari diren programen erdigunean jartzeko modurik onenei buruz aritu ziren.

Etorkizunerako erronka nagusien artean, hizlariek azpimarratu zuten finantza-eskema sendoak behar direla, herritarrek beren etxeak berritzeko erabakia hartzeko izango dituzten oztopoak gainditzeko. Baina, konferentzian parte hartu zuten proiektuen esperientziaren arabera, finantzaketa ez da oztopo bakarra. Beste elementu soziolaboral batzuk diruaren eskuragarritasuna bezain garrantzitsutzat hartu zituzten eztabaidaren parte-hartzaileek.

«Europako eskualdeetako eta tokiko agintariek EBren seinale bat behar dute, Europako instantzietan aipatzen den ‘eraikinak berritzeko olatua’ gure auzoetatik goitik behera ez ezik behetik gora ere gauzatzen dela bermatzeko, auzoak abiapuntutzat hartuta», adierazi zuen Ignacio de la Puerta Opengelako koordinatzaile eta Eusko Jaurlaritzako Lurralde Plangintza, Hirigintza eta Hiri Berroneratze zuzendariak. «EBko Akordio Berdea, edo Green Deal ingelesez, tokian bertan arrakastatsu hedatzeko, ezinbestekoa izango da egun martxan dauden tokiko bulegoen funtsezko ekarpena kontuan hartzea, auzoz auzo, eta ikuspegi zabalarekin: energia aurreztea da gakoa, baina baita ere gizarte sarea sustatzea, etxe osasungarriak bermatzea eta epe luzera tokiko enplegua sortzea ere», azpimarratu zuen.

Parte-hartzaile guztiak bat etorri ziren gaur egungo krisiak gure etxeek eta auzoek gure eguneroko bizitzan duten garrantzia agerian utzi duela esatean: ia egun osoan zehar egon garen etxebizitzak bat-batean ikaskuntza, lan eta arreta zentro bihurtu dira, eta gure gizarteek pandemiaren ondorioekin bizitzen ikasten duten heinean. Gero eta argiago dago gure auzokidetasun hurbilenak funtsezko zeregina izango duela etorkizunean gure eguneroko bizitzan, eta, horrela, hiri-birsortzearen garrantzia areagotuko da, ikuspegi holistiko, integral eta bidezkoarekin, inor atzean utzi gabe.

*Radio Euskadi Irratiko elkarrizketa Ignacio De la Puertari eta Davide Cannarozziri Opengela proiektuari eta webinarrari buruz HEMEN