EU Building Stock Observatory (BSO) Europako Batzordearen tresna bat da, eta helburu nagusi hauek ditu: EBko eraikinen parkeari buruzko informazio argia eskaintzea, egungo politika eta neurri energetikoen jarraipena babestea eta politikak prestatzeko etorkizuneko prozesuan laguntzea.

BSO datu-base bat eta datu-mapatzaile bat sartzeko diseinatuta dago. Gainera, grafikoak eta taula interaktiboak ematen dituzten informazio-orriak ere sartu ahal dira, EBko eraikin-parkearekin lotutako datuekin eta pantailan ikus eta ondoren erabiltzeko deskarga daitezkeen energia-kontsumoarekin lotuta.

Azken batean, energiarekin lotutako gai ugari jorratuko ditu. Informazioa emango du eraikinen parkeari, energia-kontsumoari, eraikuntza-elementuei eta instalatutako eraikuntza-sistema teknikoei, eraginkortasun energetikoaren ziurtagiriei, zero energia-kontsumoko eraikinei eta berritze-indizeei buruz, baina baita pobrezia energetikoari eta finantzaketari buruz ere.

Tresnaren egungo bertsioa berrikuntza garrantzitsu baten lehen urratsa da, eta 3 esparru lantzen ditu:

• Eraikin-parkea 
• Berritze-indizeak 
• Energia-kontsumoa 

Euskal Autonomia Erkidegoan, Eusko Jaurlaritzako Lurralde Plangintza, Etxebizitza eta Garraio Sailak, Opengela proiektuaren barruan, tresna bat jarri zuen martxan eraikin eta etxebizitzetan energia-portaera kontrolatzeko. Hala, erabiltzaile bakoitzak, modu esklusiboan, energia-portaeraren monitorizazioari buruzko datuak kontsulta ditzake esteka honen bidez: https://www.stechome.net/monitorizacion/GV/ 

24 langabek energia-eraginkortasunari eta teknologia berrien erabilerari buruzko prestakuntza jasoko dute.  Ondoren bi alderdi horiei buruz aholkularitza eskaini ahala izango dute Bilboko Udal Etxebizitzen erabiltzaileei. Otxarkoagako Opengela izan da eskolak emateko eta ondorengo aholkularitza jorratzeko aukeratutako lekua, HIROSS4all proiektu europarraren auzo pilotuetako bat. Bertan, 238 etxebizitza dituzten bost eraikineko 15 ataritan lan egin da.

Gizarteratze eta laneratze proiektuak Bilbao Ekintzak eta Eusko Jaurlaritzako Lan eta Enplegu Saileko Enplegu eta Gizarteratze Zuzendaritzak koordinatu eta kudeatzen dituzte, eta Bilboko Udal Etxebizitzek laguntzen dute. Gainera, Next Generation funtsen finantziazioa jaso du.

Orain, esperientzia hori hiriko beste auzo batzuetara ere zabaldu da, eta auzo horien proiektuak Torreurizar eta Unzeta Parrokoaren Auzunea (Santutxu) biziberritzeko proiektuei lotuta daude.

BIRTUOSS proiektu europarrak gizarte-, ekonomia- eta ingurumen-arloko hainbat ekimen jarriko ditu abian, eta, horien eraginkortasuna frogatzeko, Bilboko Irala auzoko Torreurizar Taldea erabiliko du proba-eremu gisa. Haren opengelak hainbat formula izango ditu, eta auzotarrekin elkarlanean lan egingo du, etorkizunean eredu hori Euskadiko, Espainiako eta Europako beste hiri batzuetan errepikatu ahal izateko.

Berritasuna hauxe da: eraikinak zaharberritzeko lanekin batera, langabezian luzaroan dauden 12 pertsonentzat 12 hilabeteko enplegu eta prestakuntza plan bat garatu da.  Digitalizazioaren eta energia-eraginkortasunaren arloan prestakuntza jasoko dute, ondoren auzoko beste pertsona batzuei prestakuntza eta informazioa emateko xedearekin. Horrela, administrazio elektronikoarekin duten harremana hobetuko da eta energia-fakturak optimizatuko dira.

Gainera, Torreurizarko 9 lokaletako jarduera komertziala berreskuratzeko programak gauzatuko dira.

Informazio gehiago: https://opengela.eus/auzoak-eus

• Europako proiektu berriak hiru urteko iraupena izango du, eta Euskadin ezarritako eredua jarraituko du, zaharberritutako auzoetan hurbileko bulegoak ezarriz.
• Opengela eredua 2019an hasi zen bi esperientzia pilotuekin Otxarkoagan (Bilbo) eta Txontan (Eibar), eta hogei euskal auzotara zabaltzen ari da.
• Proiektuak -1,5 milioi euroekin finantzatuta- Eusko Jaurlaritzako Lurralde Plangintza Saila buru duten erakunde publiko eta pribatuetako, fundazioetako, klusteretako eta Europako organismoetako 14 bazkideren esperientzia biltzen du.
• Bilboko Torreurizar auzunea proba-gunea izango da proiektuaren aurrerapenak aztertzeko.

Euskadik Opengela eredua jarri zuen martxan 2019an, hiriak biziberritzeko helburuarekin, auzoetan hurbileko bulegoak ezarriz. Ekimenak izan duen arrakastaren ondorioz, proiektu berri baterako finantziazioa eman du Europako Batzordeak LIFE programaren bidez. Proiektua datozen hiru urteetan gauzatuko da eta BIRTUOSS deituko da. Hiria birsortzeko prozesuari jarraipena emateko balioko du, eta, orain, gizarte-, ekonomia- eta ingurumen-alderdien integrazioarekin indartuko da.

Opengela 2019an sortu zen, Horizon 2020 Europako esparru-programaren bidez diruztatutako proiektu gisa. Ia lau urtez, auzo-bulegoen sare batek osatutako kudeaketa-eredua garatu da. Bertan, auzotarrei laguntzen diete eraikinak zaharberritzen, eta, gai teknikoetan eta finantzarioetan aditua den aholkularitzaz gain, jarduera horiek dakarten prozesu luzean beharrezkoak diren hurbiltasuna eta konfiantza ematen dute. Otxarkoaga (Bilbo) eta Txonta (Eibar) auzoetako ereduetatik abiatu zen proiektua, eta une honetan eredua Euskadiko hogei auzoetara zabaltzen ari da.

“Opengelaren lehenengo proiektuaren arrakasta eta beste udalerri batzuetan errepikatzea funtsezkoa izan da Europako Batzordeak hiri-birsorkuntzako euskal ereduan duen konfiantza berritzeko” adierazi du Ignacio de la Puertak, Eusko Jaurlaritzako Lurralde Plangintza eta Hiri Agendaren zuzendariak eta BIRTUOSS proiektuaren koordinatzaileak. “Orain hasiko den proiektu honetan, hurbileko bulegoen bidez Euskadiko auzo guztietara zabaldu daitekeen kudeaketa-ereduan oinarrituko gara berriro. Baina ikuspegi sistemikoagoa eskainiko dugu, formula berritzaileak abian jarriz, eraikinetako esku-hartzeaz gain, beste jokaera batzuk gehitu daitezen auzoetako bizi-kalitatea hobetzeko xedearekin”.

Proiektuak hiri-birsorkuntzaren ikuspegi integrala eskaintzen du, eta Euskadi osorako kudeaketa-sisteman oinarrituta dago. Bost alderdi nagusi ditu: auzo-eskalako deskarbonizazioa (ez bakarrik eraikin bakoitzarena); hiri-ingurunean naturan oinarritutako soluzioak ezartzea; esku hartzeko ereduen hedapenaren lurralde-ikuspegia, administrazio publikoen lidergoa izanik eta sektore pribatuarekin lankidetzan; eta hurbileko bulegoen eredua finkatzea eta formula eskuragarriak aplikatzean oinarritua.

14 bazkide Europako proiektuan

Azken batean, hirien bizitzan alderdi soziala, ekonomikoa eta ingurumenekoa hobetzea da helburua. Eta hori lortzeko, BIRTUOSSen 14 kideek hartuko dute parte, erakunde eremuko, zein sektore pribatuko, fundazioetako, klusterretako eta Europako erakundeetako ordezkariek.

Partzuergoaren buru Eusko Jaurlaritzako Lurralde Plangintzaren eta Hiri Agendaren Zuzendaritza da. Honako hauek dira horren parte: Energiaren Euskal Erakundea (EEE), Bilboko Udal Etxebizitzak (VVMM), Ingurumen (Aclima), Eraikuntza (Eraikune) eta Ezagutza eta Teknologia (GAIA) klusterrak, Euskal Herriko Unibertsitateko (UPV/EHU) CAVIAR ikerketa-taldea, EDE Fundazioa, Ciclica kooperatiba (deskarbonizazio-estrategietan aditua), finantzaketan (GNE Finance), komunikazioan (Gabineteseis) eta Europako gaietan (Zabala Innovation) adituak diren enpresak, Europa mailako bi erakunde, hala nola Fedarene (Energia eta Ingurumenerako Agentzien eta Eskualdeen Europako Federazioa) eta Espainiako Green Building Council (GBCe).

Eredu proba Torreurizarren (Bilbo)

Bilboko Torreurizar auzoan izango da probalekua. Han instalatutako hurbileko bulegoak hainbat formula erabiliko ditu gizarte-, ekonomia- eta ingurumen-arloetan, auzotarrekin batera sortzeko ikuspegiarekin. Horrela, etorkizunean Euskadiko beste hiri batzuetan ez ezik, Espainian eta Europan ere aplikatu eta eskalatu ahal izateko helburuarekin.

Torreurizarrek, Bilboko Irala auzoak, 25 atari eta 264 etxebizitza ditu, eta bere birgaitze-prozesua hasi da. Auzotarren zalantzak erantzuteko hurbiltasun bulegoa ere martxan jarri da.

• Hiru urte eta erdian auzo-bulegoak jarri ditu Otxarkoagako (Bilbo) eta Txontako (Eibar) pilotuetan. Baita Durangon, Lasarte-Pasaian, Abo-Zierbena, Santurtzi, Trapagaran, Urduña eta Amurrion ere. 

• Bi pilotuen ‘opengelek’ 800 pertsona inguru laguntzen dituzte eraikinen zaharberritze prozesuan. Orain arte, etxebizitza bakoitzeko batez besteko energia aurreztea % 60tik gorakoa izan da, 9,6 milioi euroko inbertsioa egin da energia jasangarrian, 758 t/urteko CO2 isuriak aurreztu dira eta 3,2 milioi euroko inbertsio pribatua mobilizatu da.

Hiru urte eta erdiko lanaren ostean, Opengela proiektuaren helburu nagusia bete da: hiri berroneratzeko eredu berri bat ezarri. Eredua Euskadiko 10 auzotan aplikatzen da jada, eta beste 14 auzotara zabaltzea aurreikusten da. Horizon 2020 Europako programak finantzatutako proiektuak ondorio nagusiak azaldu zituen atzo, azaroak 17, Bruselan, Eskualdeetako Komitean egindako ekitaldi batean.

‘The power of One-Stop-Shops’ (Lehiatila bakarren boterea) tituluaren baitan, Marta Martínek, Eusko Jaurlaritzak Bruselan duen ordezkariak, eta proiektuaren buru den eta Lurralde Plangintzaren eta Hiri Agendaren zuzendaria den Ignacio de la Puertak parte hartu zuten. Gainera, Txari Vallejok (Bilboko Udal Etxebizitzak) eta Esther Zarrabeitiak (Debegesa) parte hartu zuten, bi proiektu pilotuen garapena azaltzeko, Otxarkoaga (Bilbo) eta Txonta (Eibar).

Opengela proiektu europarrak hasieran proposatutako helburuak lortu ditu, eta, batez ere, Europako Batzordeak finantzatzen dituen proiektuei eskatzen dien eskakizun garrantzitsuenetako bati erantzun dio: eredu sendo eta errepikagarri bat sortu, denboran zehar jarraituko duela ziurtaraziz.

Proiektuak iraun duen bitartean, bi pilotuen auzo-bulegoek 780 pertsona lagundu dituzte, eta teknikari eta administrarien laguntzari esker, eraikinak birgaitzeko prozesuak abiatu dituzte 469 etxebizitzetan. Berritzeko esku-hartzeek auzokoen bizi-kalitatea era nabarmenean hobetzea lortu dute. Alde batetik, instalazioetan jarduerak egin dira irisgarritasuna hobetzeko (igogailuak instalatzea, atariak berritzea) eta suteen aurkako segurtasun-sistemak instalatzeko. Eta, beste alde batetik, hobekuntza energetikoak egin dira (fatxaden isolamendua, galdaren instalazioa, leihoen aldaketa…), etxebizitzen kalitate- eta erosotasun-baldintzen funtsezko hobekuntzan eragin zuzena izan dutenak, barneko airearen kalitatea nabarmen hobetu baita.

Hobekuntza horien ondorioz, energia jasangarrian 9,6 milioi euroko inbertsioa egin da, urtean energia-eskaera 3,9 GWh baino gehiagoan aurreztea lortu da,  758 t/urteko CO2 isuriak aurreztu dira, eta 3,2 milioi euroko inbertsio pribatua mobilizatu da.

Bestalde, proiektuak Opengela ereduaren berariazko sistema baten bidezko finantzaketa erraztu du, batez ere kalteberatasun-arriskuan dauden pertsonei arreta emateko. Horretarako, laguntza publikoak finantzatzeko bi urteko kreditu-lerroak sortu dira, jabeen erkidegoentzako finantzaketa erraztu da, eta finantzaketa lortzeko adin-muga 70 urtera arte luzatu da (lagundutako pertsonen batez besteko adina 58 urtetik gorakoa da), besteak beste.

Proiektu eskalagarria eta errepikagarria

Ignacio de la Puertak azaldu duen moduan, Opengela proiektuarekin lortutako esperientziari esker, auzokoen bizi-kalitatea hobetzeaz gain, “kudeaketa-eredu berri bat garatu ahal izan da, Euskal Autonomia Erkidegoko gainerako herrialdeetara zabaldu ahal izango dena, hainbat helbururekin: herritarren artean pobrezia energetikoaren arriskua murriztu, energia-balantze zero duten auzoak sortu eta irisgarritasun unibertsala duten auzo lagunkoiak sortu parke eraikian eta hiri-inguruetan, karbono-hustubide bihur daitezkenak, klima-aldaketaren ondorioak arintzen eta horietara egokitzen laguntzeko”.

Formularen arrakastak beste udalerri batzuetara hedatzea ekarri du, hala nola, Lasartera (Basaundi Bailara) eta Durangora (Aramotz), bai eta Pasaiara (Andonaegi), Abando-Zierbenara (Las Peñucas), Santurtzira (Aurora Vildósala), Trapagaranera (San Andres auzoa), Urduñara (Dolores Madaria eta Landata) eta Amurriora (Goikolarra).

Gainera, Euskadin, beste 14 auzo daude ezarpenaren lehen faseetan. Araban, Gasteizko Zaramaga auzoan lan egingo da. Bizkaian, Bilboko hiru auzo desberdinetan (Parroco Unzeta, Urizar dorrea eta Uretamendi), Bermeon (Iparragirre eta Txibitxiaga) eta Sestaon (Vista Alegre). Eta Gipuzkoan, Arrasaten (Santa Teresa auzoa), Donostian (Altza), Eibarren (Gabilondoren semeak), Elgoibarren (Sigma etxebizitzak), Errenterian (Beraun), Leaburun (Txarama), Soraluzen (Ezozia) eta Irunen.

Europa mailan, Frantziako (Picardie-Pass e Île-de-France énergies), Irlandako (Tipperary-SuperHomes), Italiako (Sharing Cities – Milán) eta Austriako (RecoBooster – Viena) bestelako “One-Stop-Shop”-ekin esperientziak elkarbanatzeaz gain, bestelako lekuetan ere interesa sortu du hiri-berroneratze proiektuak. Horren adibide dira Kroaziako bi eskualde (alde batetik Medjimurje eta bestetik Varazdin, Koprivinca-Krizevci eta Virovitica-Podravina konderriak), Poloniako bat (Mazovia), Greziako bat (Salonica), Espainiako Extremadura eta Asturias, eta hiru konderrietan kokatutako erakunde irlandar bat (Carlow, Kilkenny eta Wexford). Horiek guztiek Opengelako auzo pilotuak bisitatu dituzte eredua errepikatzeko ideiarekin.

Jarduera egokien bestelako kasuak ezagutzeko tartea ere egon da, hala nola, AGREE (Eusko Jaurlaritzak burututako proiektua), ComAct (Europa Ekialdeko hainbat herrialdetan ezarritako hiri-berroneratze proiektua) eta Renowatt (Belgikako Valonia eskualdean ezarritako proiektua). Jardunaldiaren bigarren zatian Julien Dijol (Etxebizitza Sozialerako Europako Elkartea, Housing Europe, Opengelako bazkide ere badena) eta Amélie Ancelle (Energy-Cities, energia iraunkorrerako hirien europar elkarketa) aritu ziren.

Lankidetza publiko-pribatuaren adibidea

Lankidetza publiko-pribatuaren adibide den Opengela proiektu europarra 2019ko maiatzean abiatu zen. Eusko Jaurlaritzaz gain, beste erakunde publiko batzuek parte hartu dute honetan, Energiaren Euskal Erakundea (EEE), Bilboko Udal Etxebizitzak eta Debegesa esaterako. Bai eta Europa mailako bi erakunde (FEDARENE eta Housing Europe) eta finantzaketan (GNE Finance), komunikazioan (Gabineteseis) eta Europako gaietan (Zabala) espezializatutako enpresak.

• Horizon 2020 programak finantzatutako Europar proiektua duela hiru urte eta erdi hasi zen bi esperientzia pilotuekin Otxarkoaga (Bilbo) eta Txonta (Eibar) auzoetan. 

• Eraikinen birgaitasun prozesuan bizilagunak laguntzen dituen auzo-bulegoen sorrera arrakastatsua izan da, eta dagoeneko EAEko beste udalerri batzuetara zabaltzen hasi da.

Opengela proiektua amaitzen ari da. Horizon 2020 programak fintzatuta, hiri-berroneratze eredu berri bat bultzatu du hiru urte eta erdian zehar, eta bihar azalduko ditu honen ondorio nagusiak Eskualdeetako Komitean egingo den ekitaldi batean.

‘The power of One-Stop-Shops’ (Lehiatila bakarren boterea) tituluaren baitan, hiri-berroneratze eredu berri honen aurrerapen berriak azalduko dira. Eraikinak birgaitzeko prozesu osoan auzotarrei laguntza ematen dieten auzo-bulegoetan dago ereduaren ardatza.

Esperientza pilotu gisa bi auzoetan jardun da: Otxarkoagan (Bilbo) eta Txontan (Eibar). Hiru urte eta erdiren ondoren, formularen arrakastak beste udalerri batzuetara hedatzea ekarri du, hala nola, Lasartera (Basaundi Bailara) eta Durangora (Aramotz), bai eta Pasaiara (Andonaegi), Abando-Zierbenara (Las Peñucas), Santurtzira (Aurora Vildósala), Trapagaranera (San Andres auzoa), Urduñara (Dolores Madaria eta Landata) eta Amurriora (Goikolarra).

Gainera, Euskadin, beste 14 auzo daude ezarpenaren lehen faseetan. Araban, Gasteizko Zaramaga auzoan lan egingo da. Bizkaian, Bilboko hiru auzo desberdinetan (Parroco Unzeta, Urizar dorrea eta Uretamendi), Bermeon (Iparragirre eta Txibitxiaga) eta Sestaon (Vista Alegre). Eta Gipuzkoan, Arrasaten (Santa Teresa auzoa), Donostian (Altza), Eibarren (Gabilondoren semeak), Elgoibarren (Sigma etxebizitzak), Errenterian (Beraun), Leaburun (Txarama), Soraluzen (Ezozia) eta Irunen.

Europa mailan, Frantziako (Picardie-Pass e Île-de-France énergies), Irlandako (Tipperary-SuperHomes), Italiako (Sharing Cities – Milán) eta Austriako (RecoBooster – Viena) bestelako “One-Stop-Shop”-ekin esperientziak elkarbanatzeaz gain, bestelako lekuetan ere interesa sortu du hiri-berroneratze proiektuak. Horren adibide dira Kroaziako bi eskualde (alde batetik Medjimurje eta bestetik Varazdin, Koprivinca-Krizevci eta Virovitica-Podravina konderriak), Poloniako bat (Mazovia), Greziako bat (Salonica), Espainiako Extremadura eta Asturias, eta hiru konderrietan kokatutako erakunde irlandar bat (Carlow, Kilkenny eta Wexford). Horiek guztiek Opengelako auzo pilotuak bisitatu dituzte eredua errepikatzeko ideiarekin.

Biharko jardunaldian Marta Martínek, Eusko Jaurlaritzak Bruselan duen ordezkariak, eta proiektuaren buru den eta Lurralde Plangintzaren eta Hiri Agendaren zuzendaria den Ignacio de la Puertak parte hartuko dute. Gainera, Txari Vallejok (Bilboko Udal Etxebizitzak) eta Ibon Irazolak (Debegesa) parte hartuko dute, bi proiektu pilotuen garapena azaltzeko.

Jarduera egokien bestelako kasuak ezagutzeko tartea ere egongo da, hala nola, AGREE (Eusko Jaurlaritzak burututako proiektua), ComAct eta Renowatt. Jardunaldiaren bigarren zatian Julien Dijol eta Sorcha Edwards (Housing Europe), Amélie Ancelle (Energy-Cities) eta Martin Eibl (CINEA-Comisión Europea) arituko dira.

2019ko maiatzetik

Lankidetza publiko-pribatuaren adibide den Opengela proiektu europarra 2019ko maiatzean abiatu zen. Eusko Jaurlaritzaz gain, beste erakunde publiko batzuek parte hartu dute honetan, Energiaren Euskal Erakundea (EEE), Bilboko Udal Etxebizitzak eta Debegesa esaterako. Bai eta Europa mailako bi erakunde (FEDARENE eta Housing Europe) eta finantzaketan (GNE Finance), komunikazioan (Gabineteseis) eta Europako gaietan (Zabala). espezializatutako enpresak.