GAIAk eta Bilboko Udal Etxebizitzak erakundeak, BIRTUOSS (Opengela) proiektu europarraren bazkideak, INBUILT proiektuaren hainbat ordezkari jaso zituzten joan den azaroaren 25ean Torre Urizarreko ‘living lab’-ean. Proiektu hau Université Côte d’Azur-ek koordinatzen du eta 16 bazkidek osatzen dute. Eraikuntza-produktu eta -sistema berritzaileak garatzen ari da eraikinen karbono-aztarna nabarmen murrizteko.

Ordezkaritzak zuzenean ezagutu zuen nola Opengelari lotutako euskal ekimenak INBUILTen ikuspegiarekin bat datozen eta nola auzoaren birgaitze integraleko eredu bat garatzen ari diren: berrikuntza sistemikoa, inklusiboa eta pertsonengan zentratua. Bisitan, Euskadin aplikatzen den leihatila bakarreko ereduaren funtzionamendua aurkeztu zen. Eredu honek aholkularitza teknikoa, soziala, juridikoa eta finantzarioa konbinatzen ditu, eta MAS Opengela bezalako finantza-mekanismoak ditu kalteberatasun ekonomikoko egoerei erantzuteko eta pobrezia energetikoari aurre egiteko.

Era berean, ereduaren bilakaera azaldu zen Bilboko auzoko ‘living lab’-aren bidez, zeinak ikuspegiaren irismena zabaltzen baitu digitalizazioa, eraikinen pasaporteak, soluzio industrializatuak, energia berriztagarriak eta naturan oinarritutako soluzioak (SBN) integratuz, auzo mailan modu egituratuan esku hartzeko aukera ematen duten gobernantza esparruekin batera.

Torre Urizarrera egindako bisitan, INBUILTeko bazkideek ingurune erreal batean printzipio horiek nola aplikatzen diren ikusi ahal izan zuten: eskala handiko esku-hartzea, berrikuntza teknikoa, herritarren parte-hartzea eta ingurumen-hobekuntzak konbinatzen dituena, auzotarren ongizatea indartzera bideratuta. Esperientziak INBUILT proiektua etorkizunean ustiatzeko erreferentzia baliotsuak eman zituen, batez ere gobernantzan, gizarteratzean eta SBN integrazioan.

Jardunaldiak agerian utzi zituen proiektuen arteko sinergiak, eta indartu egin zuen Opengelak Europan duen zeregina, birgaitze jasangarrirako, inklusiborako eta auzoan oinarritutako birgaitzerako erreferentzia-eredu gisa.

BIRTUOSS proiektuak, Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza eta Hiri Agenda Saila buru duela, Euskadiko 25 auzotan dagoeneko aplikatzen den hiri-berroneratzeko eredu bat jarri du martxan.

• Proiektuak Donostiako auzoko 8 eraikin eta etxebizitza atxiki bat barne hartzen ditu, eta guztira 15,1 milioi euroko inbertsioa eskatzen du.
• Halaber, espazio publikoak berrurbanizatzea, paisaian esku-hartzea eta energia- eta jasangarritasun-hobekuntzak sartzen dira, besteak beste.

20.000 biztanle inguru eta 8.900 etxebizitza baino gehiago ditu Altzak, eta Donostiako auzorik populatuenetakoa da. Bizitegi-parkearen % 85 baino gehiago 1981a baino lehen eraiki zen, eta, beraz, ezinbestekoa zen birgaitze- eta modernizazio-inbertsio integrala egitea. 2024ko bigarren hiruhilekotik martxan dauden obrak azken txanpan sartu dira, eta aurreikusten da birgaitze integraleko jarduera guztiak urtea amaitu baino lehen amaituko direla. Hala ere, espazio publikoko lanak 2026an zehar luzatzea aurreikusita dago.

Etxebizitza eta Hiri Agenda Sailak sustatutako operazio handienetako bat da, eta 15,1 milioi euroko inbertsioa egin da guztira: 9,2 milioi euro Eusko Jaurlaritzak jarri ditu PIIE funtsen bidez; 3,2 milioi euro Donostiako Udalak jarri ditu, eta 2,6 milioi euro herritarrek.

Lehenengo esku-hartze ildoa bizitegi-eraikinen birgaitze sakonean oinarritu da, eta guztira 202 etxebizitza egin dira zortzi jabe-erkidegotan eta etxebizitza atxiki batean, auzoko eremu ahulenetan. Jarduera hauen bidez, hobetu egiten dira irisgarritasuna, energia-eraginkortasuna (% 60 inguru aurrezten da), bizigarritasuna eta suteen aurkako babesa, eta egiturak sendotzen dira, eraikinak egungo araudira egokituz. Fatxada aireztatuek metalezko azpiegitura, aire-ganbera eta isolamendu termikoa dituzte, eta, hala, barruko tenperatura eta hezetasuna hobetzen dira. Era berean, hainbat atarik igogailu berriak dituzte kanpoan.

Aldi berean, prozesu osoan komunitateei laguntzeko, Hurbiltasuna Kudeatzeko Bulego Tekniko bat (Opengela) jarri da martxan non aholkularitza hurbila eta profesionala eskaintzen du izapidetzean, informazioan eta zalantzak ebaztean, komunitatearen parte-hartze aktiboa sustatuz.

Proiektuaren barruan sartzen dira, halaber, espazio publikoa berrurbanizatzea eta hobetzea, Auditz Akularren errekak birnaturalizatuz; Larresko sakanean kutsatutako lurzoruak berreskuratzea; Ederrena plazan ingurune berdeagoak sortzea eta Herrerako pilotalekurako sarbidea ahalbidetu. Gainera, Altzako anbulatoriorako eta Harri Berri ikastolarako ibilbideak hobetzen ari dira, ehunka familien mugikortasuna errazteko asmoz.

Jasangarritasun energetikoari dagokionez, tokiko komunitate energetikoak instalatu dira: Altzako ikastetxe publikoaren estalkian dagoen planta fotovoltaiko batek 13 eraikin eta instalazio publiko hornitzen ditu urtean 98.075 kWh-rekin, eta kiroldegian dagoen beste planta batek 377.505 kWh ekoitziko ditu urtean, autokontsumo partekatuko eskema batean, udal ekipamenduei mesede egingo diena.

Etxebizitzen digitalizazioak aukera ematen du zenbait parametro denbora errealean monitorizatzeko, hala nola airearen kalitatea, hezetasuna, tenperatura, CO₂ mailak eta energia-kontsumoa, eta familiei tresnak eskaintzen dizkie energiaren erabilera optimizatzeko eta erosotasuna eta osasuna hobetzeko.

Proiektuak Lau Haizeta parkeari ere balioa ematen dio, eta kartelak berritzen ditu QR kodedun ingurumen-ibilbideak diseinatuz, eta maiztasun-azterketa bat egin da etorkizuneko hobekuntzak bideratzeko, komunitateak asko erabiltzen duen eremu natural bat finkatuz.

Hala, Altzaren biziberritze integrala proiektu aitzindari gisa finkatu da Euskadin, bai eragin ekonomikoagatik, bai eragin sozialagatik. Etxebizitzak birgaitzea, hurbileko zerbitzuak, energia garbiak, digitalizazioa eta hiri-paisaia hobetzea dira Donostiako eta Euskal Autonomia Erkidegoko beste auzo batzuetan etorkizunean egin beharreko lanen eredu.

• 130 etxebizitza birgaitzeko eta auzoa berrurbanizatzeko 10,8 milioi euroko inbertsioa egin da, eta horietatik 3,3 (% 30) Etxebizitza eta Agenda Sailetik datoz.
• Naturan oinarritutako konponbideak (NOK) integratzen ditu proiektuak, eta energia primario ez-berriztagarriaren kontsumoa % 60 baino gehiago murrizten du.
• Auzotarren parte-hartzea eta gertuko bulegoa (Opengela) izan dira auzoaren berritzearen zutabeak.

Durangoko Aramotz auzoak mugarri historikoa ezarri du, BIRTUOSS-Opengela proiektuaren lehenengo auzoa bihurtu baita, hiri-berroneratze integralaren prozesua arrakastaz burutu duena. Lorpen hau urrats erabakigarria da auzo jasangarriagoak, irisgarriagoak eta kohesionatuagoak lortzeko bidean, eta erreferentziazko eredu bihurtzen da Euskadin etorkizunean egingo diren esku-hartzeetarako.

Guztira, 10.796.589 euroko inbertsioa egin da, hainbat eragilek batera finantzatuta: Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza eta Hiri Agenda Saila (% 30,47), Europako Next Generation EU funtsak (% 32,57), Durangoko Udala (% 18,42) eta auzotarren ekarpen zuzenak (% 18,54). Ahalegin bateratu hau agerian uzten du alderdi fisikotik haratago doan eta pertsonen bizi-kalitatea hobetzera bideratuta dagoen eraldaketa bultzatzeko konpromisoa.

Auzo berritua eta jasangarriagoa

Proiektuak 130 etxebizitza eta 6 lokal birgaitzea barne hartu du, beheko solairua gehi hiru altuerako 16 eraikinetako atarietan banatuta. Irisgarritasuna bermatzeko igogailuak instalatzea, egiturak indartzea, instalazioak modernizatzea eta energia-eraginkortasuna osorik hobetzea barne hartu dituzte.

Jasangarritasunarekiko konpromisoa izan da gakoetako bat: egindako esku-hartzeei esker, % 60tik gorako murrizketa lortu da berriztagarria ez den energia primarioaren kontsumoan, eta hori ezinbesteko baldintza da Suspertze, Transformazio eta Erresilientzia Planaren laguntzak eskuratzeko. Aurrerapen honek, ingurumen-onuraz gain, familien energia-gastuetan asko aurreztea ere badakar.

Gainera, birsorkuntzaren ardatz gisa naturan oinarritutako konponbideak (NOK) aldeko apustua egin da. Neurri horiei esker, natura hiri-plangintzan integratu daiteke eta klima-aldaketaren erronkei erantzun, drainatze-sistema jasangarrien bidez, espazioak birnaturalizatuz eta uraren zikloa modu eraginkorragoan kudeatuz.

Aldi berean, auzoaren berrurbanizazioak espazio publikoa eraldatu du, berdegune berriak, oinezkoentzako kaleak, argiteria berritua, hiri-altzari modernoak eta bizitza komunitarioarentzako elkarguneak sortuz. Larrinagatxu erreka ere birnaturalizatu egin da, eta ingurune naturala hiri-bilbearekin hobeto integratu da.

Talde teknikoaren eta auzotarren zeregina 

Hurbiltasun bulegoa (Opengela), Durango Eraikitzen udal enpresa publikoak kudeatua eta auzoan bertan kokatua, izan da proiektuaren beste ardatz nagusietako bat. Handik, laguntza teknikoa, administratiboa eta soziala eman zaie bizilagunen komunitateei, eta laguntzen izapidetzea, esku-hartzeen koordinazioa eta obren kudeaketa integrala erraztu dira.

Arlo teknikoari dagokionez, MAAB Arquitectura y Urbanismo arduratu da diseinuaz eta proiekzioaz, SOIL Arquitectura del Paisaje estudioarekin lankidetzan. Bere lana proiektuaren kalitateagatik eta auzoaren eraldaketa integralean egindako ahaleginagatik goraipatu dute. Era berean, Codenor Bizkaina de Reformas y Construcciones Intxausti arduratu da obrak egiteaz, ereduzko koordinazioa eta epeak zorrotz betetzea erabakigarriak izan dira prozesuak arrakasta izan dezan.

Era berean, auzotarren parte-hartze aktiboa izan da eraberritze honen elementu nabarmenetako bat. Auzotarrek, diruz laguntzeaz gain, prozesu osoan parte hartu dute, erabakiak komunitatean hartuz, gertuko bulegoarekin elkarlanean arituz eta etorkizuneko auzoa nolakoa izatea nahi zuten ikuspuntua emanez.

Inplikazio honi esker, Aramotz herritarren, erakundeen eta talde teknikoen artean batera sortutako hiri-birsorkuntzaren adibide bihurtu da, gardentasunean, gertutasunean eta konpromiso partekatuan oinarritutako eredua.

Hedatzen ari den eredua

Durangoko alkate Mireia Elkoroiribek azpimarratu duenez, “Aramotzen biziberritze integrala proiektu estrategikoa izan da Durangorentzat, ez soilik aurrekontu aldetik duen garrantziagatik, baizik eta auzoan bizi diren pertsonen eguneroko bizitzan duen eragin sakonagatik. Etxebizitzak hobetzeaz ari gara, atariak irisgarri egiteaz, elkarrekin bizitzeko, atseden hartzeko eta partekatzeko pentsatutako espazio publikoak sortzeaz”.

Gaineratu duenez, “ingurune fisikoa eraldatzen duen jarduera da, bai, baina, batez ere, ehunka bizilagunen bizi-baldintzak eraldatzen dituena”. Elkoroiribek, amaitzeko, azpimarratu du, “Aramotz berpizten ari da, eta hori erakundeen eta durangarren arteko urteetako lanaren emaitza da. Harrotasun partekatua, Durango osora zabaltzen ari garen udalerri eredua: irisgarriagoa, berdeagoa eta inklusiboagoa”.

Bestalde, Juan Carlos Abascal Eusko Jaurlaritzako Lurralde Plangintza eta Hiri Agendako sailburuordeak adierazi du Aramotzen lortutako arrakasta erakundeen, herritarren eta enpresen arteko lankidetzaren emaitza dela, eta adibide argia dela nola aurrera eraman daitezkeen proiektu konplexuak modu koordinatuan aurre eginez gero.

BIRTUOSS-Opengela proiektuaren helburua auzo osoak era integralean birsortzea da, pertsonak erdigunean jarriz. 2016an hasi zen Aramotz biziberritzen, hirigintzako hainbat azterlanen eta gizarte-diagnostikoren bidez, eta haren esperientzia erreferentzia eta gida izango da beste udalerri batzuetan etorkizunean egin beharreko esku-hartzeetarako.

Hori bukatuta, Durangok eta Euskadik aurrerapauso erabakigarria eman dute irisgarritasunaren, jasangarritasunaren, gizarte-kohesioaren eta herritarren parte-hartzearen alde egiten duen hiri-eredu berri baterantz. Aramotz ez da auzo bezala bakarrik eraldatu: hiriak ulertzeko eta bizitzeko eran paradigma aldaketa baten sinbolo bihurtu da.

Aurten, Torreurizar, Ricardo Bastidak 1919an diseinatutako eta BIRTUOSS-Opengela proiektuaren living lab bihurtutako etxebizitza sozialen eraikin aitzindaria, bisitarientzat zabalik egongo da Open House Bilbao 2025 programaren barruan.

Bisitak doakoak izango dira eta urriaren 4an, larunbata, egingo dira, 10:00etatik 18:00etara, 15 pertsonako taldeetan, ibilbide bakoitza 60 minutukoa izanik.

Torreurizar birgaitze jasangarriko prozesuan dago gaur egun, isolamendu termikoa eta eguzki-plakak bezalako hobekuntzak gehituz, ondare historikoa eta eraginkortasun energetikoa konbinatuz. Jendeari irekita egoteak aukera emango du arkitekturak historia, komunitatea eta hiri-etorkizuna nola lotu ditzakeen jakiteko.

Torreurizarrek Open House Bilbaon parte hartzeak Opengela proiektuaren helburuak ere islatzen ditu, hiri-berroneratze jasangarria, inklusiboa eta sozialki arduratsua bultzatu nahi duena.

Eusko Jaurlaritzak bigarren aldaketa onartu du Bizkaiko Udalarekin 2022an lortutako akordioan, eta 126 etxebizitza biltzen dituzten 12 atarien birgaitzea ahalbidetuko du. 

Gainera, Hurbiltasuna Kudeatzeko Bulego Teknikoa jarriko da martxan, prozesu osoan auzo-komunitateei laguntzeko. 

Gobernu Kontseiluak 2022ko abenduaren 20ko erabakiaren bigarren aldaketa onartu du. Erabaki horren bidez, Urduñako Udalari zuzeneko dirulaguntza eman zitzaion Landatas eta Maria Dolores Madaria auzoetan hiri-berroneratze lanak egiteko eta eraikinak birgaitzeko.  

Berpiztu programaren baitako laguntza hau 2.135.908,13 eurokoa da gehienez eta Opengela hiri-berroneratze eredua bultzatzea du helburu, Euskadi Bultzatu 2050 Hiri Agendaren konpromisoekin bat etorriz; konpromiso horiek jasangarritasunaren, eraginkortasun energetikoaren eta irisgarritasuna hobetzearen aldeko apustua egiten dute. 

Guztira 126 etxebizitza biltzen dituzten 12 atari birgaitzea barne hartzen du proiektuak: Maria Dolores Madaria kaleko 1., 3., 5. eta 7. atariak, Kale Nagusiko 3. eta 5. atariak, eta Antigua pasealekuko 4. eta 6. atariak. Era berean, Hurbiltasuneko Bulego Teknikoa eta Kudeaketa Bulegoa sortu eta abian jarri da, eta erreferentzia gisa balio izan du auzo-komunitateei prozesu osoan laguntzeko. 

Landatas eta Maria Dolores Madaria auzoak 60ko hamarkadan eraiki ziren eta ez dute inolako hobekuntzarik izan. Guztira, 158 familia bizi dira bertan (90 Maria Dolores Madarian eta 68 Landatasen). 

Sestaoko Vista Alegre auzo historikoak bere eraldaketaren azken fasean dago, hiria berroneratzeko proiektua 2025eko urrian amaituko baita. Ekimena Eusko Jaurlaritzak gidatzen du, Sestaoko Udalarekin eta auzo-komunitateekin elkarlanean, auzoan bertan ezarritako Opengela Hurbiltasun Bulegoaren laguntza tekniko eta sozialarekin.

Esku-hartzearen helburua Vista Alegre auzunea birgaitzea da. 1914an eraikitako etxadi itxia da, 11 atarik eta 93 etxebizitzek osatua, eta egiturazko, energiako eta hiriko eraldaketa sakona izaten ari da. Proiektuak AVS 2024 saria jaso zuen, Estatuko biziberritze integratuko ekimen onenarena, bizigarritasunean, irisgarritasunean, eraginkortasun energetikoan eta inplikazio komunitarioan izan duen ekarpenagatik.

Guztira, 5.276.975 euroko inbertsioa egin da, lankidetza-eredu baten bidez finantzatuta. Eusko Jaurlaritzak 4.403.178 euro jarri ditu; horietatik 4.235.743 Inbertsio Estrategikoen Erakunde arteko Planetik datoz, eta 167.435 euro funts osagarrietatik. Sestaoko Udalak 682.305 euroko ekarpena egin du, eta jabeek 191.491 euroko inbertsioa egin dute.

Dimentsio anitzeko esku-hartzea

Proiektuak hainbat jarduera-ildo integratu konbinatzen ditu, eta, horri esker, esku-hartze hori erreferente da hiri-berroneratze jasangarrian. Eraikinak sakon birgaitzen ari dira, eta inguratzaile termikoa hobetzen ari dira, fatxadak, etxabeak eta estalkiak isolatuz; arotzeria eta beira berriak instalatzen ari dira, bai eta energia termikoa eta elektrikoa sortzeko sistemak ere, aerotermiaren eta eguzki-plaken bidez. Gainera, sentsoreak jarri dira barruko airearen kalitatea kontrolatzeko, eta suteen aurkako babes-sistemak.

Hiri-ingurunea ere berritzen ari da, naturan oinarritutako irizpideekin. Urbanizazio obrek Resurrección María de Azkue, Antonio Machado, Los Baños eta Amador Palma kaleak hartzen dituzte, eta zerbitzu, zoladura, argiztapen eta hiri-altzari berriak hartuko dituzte.

Energiaren alorrean, Edinorrekin eta Piztu Sestaorekin batera tokiko energia-komunitate bat sortzea bultzatzen ari dira. Horri esker, auzoko 25-50 eragilek (etxebizitzak, saltokiak eta ekipamendu publikoak) autokontsumo partekatuaren onurak jasoko dituzte.

Auzoaren digitalizazioa da proiektuaren beste ardatzetako bat. WiFi sare publiko bat, ADSL azpiegitura komunitarioa eta energia eta ingurumena kudeatzeko sistema adimendunak instalatzea aurreikusi da. Era berean, oroimen historikoaren elementuak txertatuko dira, 1937an jasandako bonbardaketaren aitortza gisa. Horrek identitate-balio bat ematen du, birsortutako ingurunearen dimentsio soziala eta kulturala indartzen duena.

Prozesu hori guztia auzoan bertan dagoen Opengela Hurbiltasun Bulegoaren laguntzarekin gauzatu da. Bulego tekniko honek auzo-komunitateen eta erakundeen arteko lotura gisa balio du, eta izapideak, aholkularitza, zalantza teknikoak argitzea eta erabakiak hartzea errazten ditu. Bere zeregina funtsezkoa izan da herritarrak proiektuan inplikatzeko, eta Estatu mailan bere balio komunitarioagatik aitortua izan da.

Bilboko Udala eta Eusko Jaurlaritza asmo handiko hiri-berrikuntza plan bat egiten ari dira Uretamendin, Opengela programako 25 auzoetako batean. Ekimen honen helburua biztanleen bizi-baldintzak hobetzea da, etxebizitzak zaharberrituz, irisgarritasuna bultzatuz, hondatutako espazioak birnaturalizatuz eta gizarte-sarea indartuz.

Uretamendik, Betolazarekin batera, etxebizitza-parke oso zaharkitua du (58 urtekoa batez beste), eta egiturazko gabezia larriak ditu: eraikinen %30ak baino gutxiagok dute igogailua. 2023az geroztik, Surbisa udal sozietateak 19 bloketan egiten ditu hobekuntza lanak, eta 200 etxebizitza baino gehiago onuradun izan dira. Termitek kaltetutako teilatuak, fatxadak eta egiturak berritzea barne hartzen duten jarduera hauek non 1’34 milioi euro mobilizatu dituzte, diru-laguntza publiko garrantzitsuekin.

Horrez gain, Eusko Jaurlaritzak auzoko 143 eraikin Birgaitze Integratuko Eremu izendatu ditu, eta horrek laguntza indartuak eskuratzeko aukera ematen du, kasu batzuetan kostuaren %100era arte.

Prozesuak errazteko, Surbisak gertuko bulego bat (Opengela) prestatu du, bizilagunek arreta teknikoa eta juridikoa jaso dezaten. Obretarako behar diren proiektu teknikoak ere ordainduko ditu, erkidego bakoitzeko 10.000 eurora arteko laguntzak emanez, eta horrek aukera emango du etorkizunean eskualdeko edo Europako diru-laguntzak errazago eskuratzeko.

Egiturazko lanekin batera, degradatutako patio eta plazatxoak auzotarren elkarbizitzarako gune berde bilakatzea dute helburu. Bere errekuperaziorako sei puntu gako identifikatu dituzte, tartean, Betolaza, 48. Esku-hartzeek barne hartzen dituzte zolaketa, landarediaren instalazioa, eserlekuak, baratzeak eta jolasak, Uretamendin kostuaren %80raino iritsiko diren laguntzekin.

Diru-laguntzen egutegia egokitzea

Auzoetako dinamikek, material urritasuna (Ukrainako gerra bezalako faktoreengatik) eta enpresa esleipendunekin izandako gatazkek prozesua asko moteldu dituztenez, Eusko Jaurlaritzak laguntzak gauzatzeko eta justifikatzeko egutegiaren birprogramazioa onartu du. Zenbateko osoa handitu ez bada ere (455.507,60 euro), justifikatzeko epea 2026ko abendura arte luzatzen da, eta aurreikusitako urtekoak birbanatzen dira.

Aldaketa honek bi laguntza-lerro berri kudeatzeko beharrari erantzuten dio: birgaitze energetikorako eta irisgarritasunerako, eta espazio pribatuak birnaturalizatzeko.

Auzoak Berroneratzeko eta Hiri Agendako zuzendari Ana Telleriak nabarmendu du prozesu hauek denbora eta gertutasuna eskatzen dutela: “Ez da bakarrik eraldaketa fisiko bat, baita soziala eta komunitarioa ere. Horregatik, udalekin eta bizilagunekin batera lan egiten dugu, haien benetako beharretara egokituz”.

Ikuspegi integral hau beste auzo batzuetara zabalduko da, hala nola Peñascal eta Uribarrira, eta etorkizunean 55 urte baino gehiago dituzten Bilboko 16 eremu desberdinetako 635 eraikinetara irits liteke. Helburua eremu ahulen abandonua saihestea da, kohesio soziala sustatzea eta auzo jasangarriagoak, irisgarriagoak eta inklusiboagoak eraikitzea.

Iturriak: El Correo eta Irekia ataria

ManagEnergy-k, Europako Batzordeak eskualdeko eta tokiko energia-agentziei zuzendutako ekimenak, artikulu bat argitaratu du bere webgunean, Euskadi bere auzorik zaharrenak bizi-eredu inklusibo eta klimarekiko erresistente bihurtzen ari dela aztertzeko, Opengela programaren bidez.

Azaldu dutenez, “etxebizitzen %30 berritzeko premia larrian daudenez, Euskadi hiri-berroneratzeko ahalegin ausart eta anbiziotsua egiten ari da. Opengela programaren bidez, BIRTUOSS proiektuan oinarrituta, eskualdea banakako birmoldaketatik auzoen erabateko eraldaketara igarotzen ari da”.

Gaineratu dutenez, «etxebizitza-ekimen bat baino, energia-eraginkortasuna, gizarte-ekitatea eta hiri-eraldaketa uztartzeko eredu boteretsu bat da».

Kontsultatu artikulu osoa hemen.

• Opengela Ibilbide Orria eta Opengela komunitateak Cíclicak eta Kataluniako Unibertsitate Politeknikoak (UPC) sortutako bi tresna dira, eta Eusko Jaurlaritzaren finantziazioa dute.
• Metodo honen bidez, euskal eraikin bakoitzarekin gertatuko denaren hipotesi bat landu daiteke, eta Eraikinaren Erregistro Digitalerako eta Berrikuntza Pasaporterako funtsezko informazioa eskaintzen du.
• Ana Telleriak, Auzoak Berroneratzeko eta Hiri Agendako zuzendariak adierazi duenez, “bi tresna horien helburu nagusia da etxebizitzen berroneratzean parte hartzen duten eragile guztiei erabaki egokiak hartzen laguntzea: Administrazioari, profesionalei, sektoreko enpresei eta biztanleei, prozesuan parte hartzeaz gain, haiekin harremanak sendotu nahi baititugu”.

Eusko Jaurlaritzak, Ciclicarekin eta Kataluniako Unibertsitate Politeknikoarekin (UPC) elkarlanean, hiri berrikuntzaren kudeaketa eta plangintza birmoldatuko duten bi tresna aitzindari garatu ditu: Opengela Ibilbide Orria eta Opengela Komunitateak. Soluzio aurreratu horiek Euskadiko eraikin bakoitzaren azterketa arkitektonikoa, energetikoa eta ekonomikoa errazten dute, eta esparru bakarra eskaintzen dute erabakiak hartzeko eta bizilagunek etxebizitzak berroneratzean parte hartzeko.

Ana Telleria Eusko Jaurlaritzako Auzoak Berroneratzeko eta Hiri Agendako zuzendariak nabarmendu duenez, “tresna hauek pauso erabakigarria dira Euskadi jasangarriago eta bidezkoago lortzeko bidean”. Haren hitzetan, “etorkizunari datuetan oinarritutako plangintza sendo batekin begiratzeko aukera ematen digute, komunitate guztiek, beren tamaina edo ahultasuna kontuan hartu gabe, aldaketarekin onura lortu dezaketela ziurtatuz».

Diagnostiko integrala Opengela Ibilbide orriaren bidez

Opengela Ibilbide-orria funtsezko tresna da Administrazio publikoarentzat, eta 2050era begira euskal etxebizitza-parkea deskarbonizatzeko ibilbide-orriak sortzeko diseinatuta dago. UBEM (Hiri Eraikinen Eredu Energetikoa) teknologiaren bidez, eraikin bakoitza aztertzen du, eta lehentasunak identifikatzen ditu kokapenaren, eraikuntza-urtearen, energia-portaeraren eta beste adierazle batzuen arabera, hala nola ahultasun energetikoa. Horrek aukera ematen du komunitate bakoitzerako testuinguru pertsonalizatuak sortzeko eta politika publikoen eraginkortasuna ebaluatzeko, hala nola diru-laguntzak.

Telleriaren iritziz, “metodologia berri horiei esker, eta Euskal Autonomia Erkidegoko etxebizitzen eraginkortasun energetikoa hobetzeko epe luzerako ekintza-planera hurbilketa ahalbidetzen duen ikerketa gisa, EAEko etxebizitza guztien azterketa arkitektonikoa, energetikoa eta ekonomikoa egin da”. Kasu honetan, hiru lurraldeetako katastroetatik lortutako datu homogeneizatuak oinarri gisa erabili dira Euskadiko eraikinen datu-base bat sortzeko.

Hala, ibilbide-orria tresnaren bidez, erabiltzaileak hainbat sektore aukeratu eta lehenetsi ditzake, ezaugarri espezifikoen arabera: kokapen geografikoa (probintziak, udalerriak eta haien guneak, barrutiak edo kaleak), mota, eraikuntza-urtea, energia-portaera edo datu-basean sartutako aurretiazko segmentazioak, adibidez, energia-ahultasuna. “Horrek aukera ematen dio egoera desberdinak sortzeko, eta sartutako datuen arabera, aztertutako hautaketan kontuan hartutako eraikin guztiak, eta azken batean, etxebizitza parke osoa hartuko dituen berritze bide-orria lor daiteke”, azaldu dute Ciclicako arduradunek.

Beraz, sarrera-datuei lotutako politiken eraginkortasuna —diru-laguntzak eta abar— egiaztatu eta berretsi daiteke lortutako emaitzen bidez. Horiek egiaztatzeko, alderdi hauek erabil daitezke, besteak beste: azken errendimendua eta metatutakoa hobetzea, alderdi interesdunak kostuak denbora-tarte jakin batean banatzea eta industriari eskakizunak egitea. Ondoren, parke osorako eta kontuan hartutako segmentu bakoitzerako aukerarik onenak azter daitezke.

Telleriaren arabera, “Ibilbide-orria tresna analisi eta plangintza estrategikorako eta egoeren modelizaziorako tresna bat da, administrazio publikoak bere aldagai guztiak ekuazioan sar ditzakeen egiaztatzeko”. Gainera, Auzoak Berroneratzeko eta Hiri Agendako zuzendariak gehitu duenez, “erabilitako optimizazio-irizpideen arabera, eraikin bakoitzerako berritze-ibilbide bat ere ezartzen du, denboran zeharreko esku-hartzeak antolatuz, ekonomia- eta ingurumen-balantzeekin batera, eta energia-efizientziako gutxieneko arauetan ezarritako garapenaren arabera”.

Era berean, etxebizitza-parke osoarekin lan egiteak edo haren elementu batzuekin bakarrik lan egiteak informazioa azkar ikusteko tresnak izatea eragiten du. Emaitza sintetikoetatik harago, hainbat eskalatan irudikatu behar da eraikin-parkearen ezaugarrien banaketa geografikoa. Ildo horretan, ibilbide-orria tresnak etxebizitza-parkearen ikuskatzaile bat du, datuak ateratzeko aukera ematen duena eta erabakiak hartzea errazten duen bistaratze oso operatiboa eskaintzen duena.

Eraikinaren Erregistro Digitala eta Berroneratze Pasaportea

Ondorioz, behin ibilbide orri espezifiko bat aukeratuta parkerako -edo honen atal bat-, eraikin bakoitzari buruzko datu batzuk daude, Eraikinaren Erregistro Digitalerako eta Berroneratze Pasaporterako banakako laburpen bat ematen dutenak. Horrela, parkeko eraikin bakoitzaren ikuspegia lortzen da, denboran zehar izan duen bilakaerarekin batera.

Eraikin bakoitzerako definitutako informazio hori proiektuen arteko sinergiak bilatzeko ere erabil daiteke. Hiri proiektu horiek garatzeko aukera ematen du tresna horrek, kale, plaza edo auzo berean hainbat eraikinen esku-hartzeak txertatzeko plangintza eginez. Hiri-eskala horretan, tresnak sortutako borradoreetatik abiatuta, kalitate arkitektonikoko irizpideak barneratzen dira energia-berrikuntzako eta hiri-berroneratzeko proiektuetan.

Auzotarren indartzea Opengela komunitateekin

Bestalde, Opengela Komunitateak zerbitzuak jabeak eta errentariak berritze-prozesuan murgiltzea du helburu. Web-plataforma baten bidez, bizilagunek Eraikinaren Erregistro Digitalera eta Berrikuntza Pasaportera sar daitezke, eta orientazio teknikoa, administratiboa, finantzarioa eta osagarria jasotzen dute. Gainera, tresna horrek komunitate ahulenak lehenesten ditu, haien behar espezifikoetara laguntza-planak egokituz, trantsizio inklusiboa bermatzeko.

«Eraldaketa hau teknikoa ez ezik soziala ere izatea nahi dugu”, azaldu du Telleriak. Izan ere, Opengela Komunitateak tresnak “bizilagunak aldaketaren eragile aktibo bihurtzen laguntzen du, lehen eskuraezina zirudien prozesu batean parte hartzea erraztuz”, gaineratu du.

Tresna horretarako, zazpi adierazle nagusi hartzen dira kontuan. Arkitektoak higiezinen parkearen egungo egoeraz ari dira. Energia eta ekonomia alorrekoek berritze neurrien eragina aztertzeko aukera ematen dute. Hiru erabilera-kategoriek, eraikuntza-sistemak eta gailuek eraikinari buruzko informazio gehigarria ematen dute. Informazio hori auzo-bulegoko tokiko teknikariak bizilagunaren laguntzarekin hobetzen du.

Eraikinaren Erregistro Digitala bistaratzeko, eraikinaren informazio zehatza duen prototipo bat, berritze- eta finantziazio-plan bat eta erabakiak hartzen laguntzeko sistema bat erabiltzen da. Laguntza hori modu presentzialean edo birtualean eman daiteke, eta bi dokumentu horien borradorea finkatzearekin lotutako zereginak hartzen ditu kontuan, behar denaren arabera.

Azken batean, tresna horiek aurrerapen teknologikoa ez ezik, Euskadiko jasangarritasunarekiko eta gizarte-kohesioarekiko konpromisoa ere adierazten dute. Opengela ibilbide-orriarekin eta Opengela komunitateekin, Eusko Jaurlaritza hiri-berroneratzean erreferente gisa posizionatzen da, eta etorkizun berdeago eta bidezkoago baterako bidea zuzentzen du.

Duela bi urte hasi zen Beraungoko (Errenteria) zati baten eraldaketa, Opengela programan dauden 21 auzoetatik bat. Hala, 63 etxebizitza osorik birgaitu dira, eta espazio publikoa urbanizatu eta hobetu da. Hiri-berroneratze plan hau, Errenteriako Udalak eta Eusko Jaurlaritzak bultzatu dute, auzoteriaren laguntzarekin.

Nabarmendu behar da, Eusko Jaurlaritzak adierazi duen bezala, «eragiketa osoak blokeen egitura, eraikuntza eta bizigarritasun egokitzapena bermatzeko beharrezkoak diren jarduketak egitea ahalbidetu duela, eta haien eraginkortasun energetikoa hobetzeko balio izan duela, SATEaren eta fatxada aireztatuaren bidez». Era berean, espazio publikoa berritzeko eta ekipamenduak hobetzeko, bi plaza berri sortu dira Beraun kalean; mugikortasun jasangarri eta segururako moduak hobetu dira, eta igogailuak eraiki dira Juan Crisostomo, Aita Donostia eta Mauricio Ravel kaleen artean. Halaber, aparkaleku-eraikin berria eraiki da Beraun kalearen amaieran, eta lur gaineko aparkalekua frontoiaren aurrean.

Era berean, planak Aldakoenea eraikina birgaitzea ere jaso du, erabilera anitzeko udal-ekipamendu gisa erabiltzeko, herritarrei adeitasun emateko ZU! zerbitzuaren espazio bat sortuz; gizarte-zerbitzuetarako beste bat, eta, azkenik, liburutegiak herritarren erabilerarako.

Hala ere, Denis Itxaso, Etxebizitza eta Hiri Agendaren sailburuak auzora egindako bisitan zehaztu duenez, «sailak espazio publikoa urbanizatzeko eta hobetzeko lanekin jarraitzen du», obrak lehenbailehen amaitutzat emateko.

Hori guztia ez zen posible izango hurbiltasun bulegoaren (Opengela) laguntza eta aholkularitzarik gabe, auzotarrei eta komunitate administratzaileei, diru-laguntzak eskatu eta tramitatzeko leihatila bakar gisa funtzionatuz eta auzotarren eta administrazioaren arteko koordinazio lanak garatuz birgaitze lanak martxan jarri eta gauzatu dutenak. Izan ere, sailburuak nabarmendu du honen “funtsezko zeregina” proiektuaren kudeaketan eta laguntzan egon dela.