Sestaoko Vista Alegre auzo historikoak bere eraldaketaren azken fasean dago, hiria berroneratzeko proiektua 2025eko urrian amaituko baita. Ekimena Eusko Jaurlaritzak gidatzen du, Sestaoko Udalarekin eta auzo-komunitateekin elkarlanean, auzoan bertan ezarritako Opengela Hurbiltasun Bulegoaren laguntza tekniko eta sozialarekin.

Esku-hartzearen helburua Vista Alegre auzunea birgaitzea da. 1914an eraikitako etxadi itxia da, 11 atarik eta 93 etxebizitzek osatua, eta egiturazko, energiako eta hiriko eraldaketa sakona izaten ari da. Proiektuak AVS 2024 saria jaso zuen, Estatuko biziberritze integratuko ekimen onenarena, bizigarritasunean, irisgarritasunean, eraginkortasun energetikoan eta inplikazio komunitarioan izan duen ekarpenagatik.

Guztira, 5.276.975 euroko inbertsioa egin da, lankidetza-eredu baten bidez finantzatuta. Eusko Jaurlaritzak 4.403.178 euro jarri ditu; horietatik 4.235.743 Inbertsio Estrategikoen Erakunde arteko Planetik datoz, eta 167.435 euro funts osagarrietatik. Sestaoko Udalak 682.305 euroko ekarpena egin du, eta jabeek 191.491 euroko inbertsioa egin dute.

Dimentsio anitzeko esku-hartzea

Proiektuak hainbat jarduera-ildo integratu konbinatzen ditu, eta, horri esker, esku-hartze hori erreferente da hiri-berroneratze jasangarrian. Eraikinak sakon birgaitzen ari dira, eta inguratzaile termikoa hobetzen ari dira, fatxadak, etxabeak eta estalkiak isolatuz; arotzeria eta beira berriak instalatzen ari dira, bai eta energia termikoa eta elektrikoa sortzeko sistemak ere, aerotermiaren eta eguzki-plaken bidez. Gainera, sentsoreak jarri dira barruko airearen kalitatea kontrolatzeko, eta suteen aurkako babes-sistemak.

Hiri-ingurunea ere berritzen ari da, naturan oinarritutako irizpideekin. Urbanizazio obrek Resurrección María de Azkue, Antonio Machado, Los Baños eta Amador Palma kaleak hartzen dituzte, eta zerbitzu, zoladura, argiztapen eta hiri-altzari berriak hartuko dituzte.

Energiaren alorrean, Edinorrekin eta Piztu Sestaorekin batera tokiko energia-komunitate bat sortzea bultzatzen ari dira. Horri esker, auzoko 25-50 eragilek (etxebizitzak, saltokiak eta ekipamendu publikoak) autokontsumo partekatuaren onurak jasoko dituzte.

Auzoaren digitalizazioa da proiektuaren beste ardatzetako bat. WiFi sare publiko bat, ADSL azpiegitura komunitarioa eta energia eta ingurumena kudeatzeko sistema adimendunak instalatzea aurreikusi da. Era berean, oroimen historikoaren elementuak txertatuko dira, 1937an jasandako bonbardaketaren aitortza gisa. Horrek identitate-balio bat ematen du, birsortutako ingurunearen dimentsio soziala eta kulturala indartzen duena.

Prozesu hori guztia auzoan bertan dagoen Opengela Hurbiltasun Bulegoaren laguntzarekin gauzatu da. Bulego tekniko honek auzo-komunitateen eta erakundeen arteko lotura gisa balio du, eta izapideak, aholkularitza, zalantza teknikoak argitzea eta erabakiak hartzea errazten ditu. Bere zeregina funtsezkoa izan da herritarrak proiektuan inplikatzeko, eta Estatu mailan bere balio komunitarioagatik aitortua izan da.

Bilboko Udala eta Eusko Jaurlaritza asmo handiko hiri-berrikuntza plan bat egiten ari dira Uretamendin, Opengela programako 25 auzoetako batean. Ekimen honen helburua biztanleen bizi-baldintzak hobetzea da, etxebizitzak zaharberrituz, irisgarritasuna bultzatuz, hondatutako espazioak birnaturalizatuz eta gizarte-sarea indartuz.

Uretamendik, Betolazarekin batera, etxebizitza-parke oso zaharkitua du (58 urtekoa batez beste), eta egiturazko gabezia larriak ditu: eraikinen %30ak baino gutxiagok dute igogailua. 2023az geroztik, Surbisa udal sozietateak 19 bloketan egiten ditu hobekuntza lanak, eta 200 etxebizitza baino gehiago onuradun izan dira. Termitek kaltetutako teilatuak, fatxadak eta egiturak berritzea barne hartzen duten jarduera hauek non 1’34 milioi euro mobilizatu dituzte, diru-laguntza publiko garrantzitsuekin.

Horrez gain, Eusko Jaurlaritzak auzoko 143 eraikin Birgaitze Integratuko Eremu izendatu ditu, eta horrek laguntza indartuak eskuratzeko aukera ematen du, kasu batzuetan kostuaren %100era arte.

Prozesuak errazteko, Surbisak gertuko bulego bat (Opengela) prestatu du, bizilagunek arreta teknikoa eta juridikoa jaso dezaten. Obretarako behar diren proiektu teknikoak ere ordainduko ditu, erkidego bakoitzeko 10.000 eurora arteko laguntzak emanez, eta horrek aukera emango du etorkizunean eskualdeko edo Europako diru-laguntzak errazago eskuratzeko.

Egiturazko lanekin batera, degradatutako patio eta plazatxoak auzotarren elkarbizitzarako gune berde bilakatzea dute helburu. Bere errekuperaziorako sei puntu gako identifikatu dituzte, tartean, Betolaza, 48. Esku-hartzeek barne hartzen dituzte zolaketa, landarediaren instalazioa, eserlekuak, baratzeak eta jolasak, Uretamendin kostuaren %80raino iritsiko diren laguntzekin.

Diru-laguntzen egutegia egokitzea

Auzoetako dinamikek, material urritasuna (Ukrainako gerra bezalako faktoreengatik) eta enpresa esleipendunekin izandako gatazkek prozesua asko moteldu dituztenez, Eusko Jaurlaritzak laguntzak gauzatzeko eta justifikatzeko egutegiaren birprogramazioa onartu du. Zenbateko osoa handitu ez bada ere (455.507,60 euro), justifikatzeko epea 2026ko abendura arte luzatzen da, eta aurreikusitako urtekoak birbanatzen dira.

Aldaketa honek bi laguntza-lerro berri kudeatzeko beharrari erantzuten dio: birgaitze energetikorako eta irisgarritasunerako, eta espazio pribatuak birnaturalizatzeko.

Auzoak Berroneratzeko eta Hiri Agendako zuzendari Ana Telleriak nabarmendu du prozesu hauek denbora eta gertutasuna eskatzen dutela: “Ez da bakarrik eraldaketa fisiko bat, baita soziala eta komunitarioa ere. Horregatik, udalekin eta bizilagunekin batera lan egiten dugu, haien benetako beharretara egokituz”.

Ikuspegi integral hau beste auzo batzuetara zabalduko da, hala nola Peñascal eta Uribarrira, eta etorkizunean 55 urte baino gehiago dituzten Bilboko 16 eremu desberdinetako 635 eraikinetara irits liteke. Helburua eremu ahulen abandonua saihestea da, kohesio soziala sustatzea eta auzo jasangarriagoak, irisgarriagoak eta inklusiboagoak eraikitzea.

Iturriak: El Correo eta Irekia ataria

ManagEnergy-k, Europako Batzordeak eskualdeko eta tokiko energia-agentziei zuzendutako ekimenak, artikulu bat argitaratu du bere webgunean, Euskadi bere auzorik zaharrenak bizi-eredu inklusibo eta klimarekiko erresistente bihurtzen ari dela aztertzeko, Opengela programaren bidez.

Azaldu dutenez, “etxebizitzen %30 berritzeko premia larrian daudenez, Euskadi hiri-berroneratzeko ahalegin ausart eta anbiziotsua egiten ari da. Opengela programaren bidez, BIRTUOSS proiektuan oinarrituta, eskualdea banakako birmoldaketatik auzoen erabateko eraldaketara igarotzen ari da”.

Gaineratu dutenez, «etxebizitza-ekimen bat baino, energia-eraginkortasuna, gizarte-ekitatea eta hiri-eraldaketa uztartzeko eredu boteretsu bat da».

Kontsultatu artikulu osoa hemen.

• Opengela Ibilbide Orria eta Opengela komunitateak Cíclicak eta Kataluniako Unibertsitate Politeknikoak (UPC) sortutako bi tresna dira, eta Eusko Jaurlaritzaren finantziazioa dute.
• Metodo honen bidez, euskal eraikin bakoitzarekin gertatuko denaren hipotesi bat landu daiteke, eta Eraikinaren Erregistro Digitalerako eta Berrikuntza Pasaporterako funtsezko informazioa eskaintzen du.
• Ana Telleriak, Auzoak Berroneratzeko eta Hiri Agendako zuzendariak adierazi duenez, “bi tresna horien helburu nagusia da etxebizitzen berroneratzean parte hartzen duten eragile guztiei erabaki egokiak hartzen laguntzea: Administrazioari, profesionalei, sektoreko enpresei eta biztanleei, prozesuan parte hartzeaz gain, haiekin harremanak sendotu nahi baititugu”.

Eusko Jaurlaritzak, Ciclicarekin eta Kataluniako Unibertsitate Politeknikoarekin (UPC) elkarlanean, hiri berrikuntzaren kudeaketa eta plangintza birmoldatuko duten bi tresna aitzindari garatu ditu: Opengela Ibilbide Orria eta Opengela Komunitateak. Soluzio aurreratu horiek Euskadiko eraikin bakoitzaren azterketa arkitektonikoa, energetikoa eta ekonomikoa errazten dute, eta esparru bakarra eskaintzen dute erabakiak hartzeko eta bizilagunek etxebizitzak berroneratzean parte hartzeko.

Ana Telleria Eusko Jaurlaritzako Auzoak Berroneratzeko eta Hiri Agendako zuzendariak nabarmendu duenez, “tresna hauek pauso erabakigarria dira Euskadi jasangarriago eta bidezkoago lortzeko bidean”. Haren hitzetan, “etorkizunari datuetan oinarritutako plangintza sendo batekin begiratzeko aukera ematen digute, komunitate guztiek, beren tamaina edo ahultasuna kontuan hartu gabe, aldaketarekin onura lortu dezaketela ziurtatuz».

Diagnostiko integrala Opengela Ibilbide orriaren bidez

Opengela Ibilbide-orria funtsezko tresna da Administrazio publikoarentzat, eta 2050era begira euskal etxebizitza-parkea deskarbonizatzeko ibilbide-orriak sortzeko diseinatuta dago. UBEM (Hiri Eraikinen Eredu Energetikoa) teknologiaren bidez, eraikin bakoitza aztertzen du, eta lehentasunak identifikatzen ditu kokapenaren, eraikuntza-urtearen, energia-portaeraren eta beste adierazle batzuen arabera, hala nola ahultasun energetikoa. Horrek aukera ematen du komunitate bakoitzerako testuinguru pertsonalizatuak sortzeko eta politika publikoen eraginkortasuna ebaluatzeko, hala nola diru-laguntzak.

Telleriaren iritziz, “metodologia berri horiei esker, eta Euskal Autonomia Erkidegoko etxebizitzen eraginkortasun energetikoa hobetzeko epe luzerako ekintza-planera hurbilketa ahalbidetzen duen ikerketa gisa, EAEko etxebizitza guztien azterketa arkitektonikoa, energetikoa eta ekonomikoa egin da”. Kasu honetan, hiru lurraldeetako katastroetatik lortutako datu homogeneizatuak oinarri gisa erabili dira Euskadiko eraikinen datu-base bat sortzeko.

Hala, ibilbide-orria tresnaren bidez, erabiltzaileak hainbat sektore aukeratu eta lehenetsi ditzake, ezaugarri espezifikoen arabera: kokapen geografikoa (probintziak, udalerriak eta haien guneak, barrutiak edo kaleak), mota, eraikuntza-urtea, energia-portaera edo datu-basean sartutako aurretiazko segmentazioak, adibidez, energia-ahultasuna. “Horrek aukera ematen dio egoera desberdinak sortzeko, eta sartutako datuen arabera, aztertutako hautaketan kontuan hartutako eraikin guztiak, eta azken batean, etxebizitza parke osoa hartuko dituen berritze bide-orria lor daiteke”, azaldu dute Ciclicako arduradunek.

Beraz, sarrera-datuei lotutako politiken eraginkortasuna —diru-laguntzak eta abar— egiaztatu eta berretsi daiteke lortutako emaitzen bidez. Horiek egiaztatzeko, alderdi hauek erabil daitezke, besteak beste: azken errendimendua eta metatutakoa hobetzea, alderdi interesdunak kostuak denbora-tarte jakin batean banatzea eta industriari eskakizunak egitea. Ondoren, parke osorako eta kontuan hartutako segmentu bakoitzerako aukerarik onenak azter daitezke.

Telleriaren arabera, “Ibilbide-orria tresna analisi eta plangintza estrategikorako eta egoeren modelizaziorako tresna bat da, administrazio publikoak bere aldagai guztiak ekuazioan sar ditzakeen egiaztatzeko”. Gainera, Auzoak Berroneratzeko eta Hiri Agendako zuzendariak gehitu duenez, “erabilitako optimizazio-irizpideen arabera, eraikin bakoitzerako berritze-ibilbide bat ere ezartzen du, denboran zeharreko esku-hartzeak antolatuz, ekonomia- eta ingurumen-balantzeekin batera, eta energia-efizientziako gutxieneko arauetan ezarritako garapenaren arabera”.

Era berean, etxebizitza-parke osoarekin lan egiteak edo haren elementu batzuekin bakarrik lan egiteak informazioa azkar ikusteko tresnak izatea eragiten du. Emaitza sintetikoetatik harago, hainbat eskalatan irudikatu behar da eraikin-parkearen ezaugarrien banaketa geografikoa. Ildo horretan, ibilbide-orria tresnak etxebizitza-parkearen ikuskatzaile bat du, datuak ateratzeko aukera ematen duena eta erabakiak hartzea errazten duen bistaratze oso operatiboa eskaintzen duena.

Eraikinaren Erregistro Digitala eta Berroneratze Pasaportea

Ondorioz, behin ibilbide orri espezifiko bat aukeratuta parkerako -edo honen atal bat-, eraikin bakoitzari buruzko datu batzuk daude, Eraikinaren Erregistro Digitalerako eta Berroneratze Pasaporterako banakako laburpen bat ematen dutenak. Horrela, parkeko eraikin bakoitzaren ikuspegia lortzen da, denboran zehar izan duen bilakaerarekin batera.

Eraikin bakoitzerako definitutako informazio hori proiektuen arteko sinergiak bilatzeko ere erabil daiteke. Hiri proiektu horiek garatzeko aukera ematen du tresna horrek, kale, plaza edo auzo berean hainbat eraikinen esku-hartzeak txertatzeko plangintza eginez. Hiri-eskala horretan, tresnak sortutako borradoreetatik abiatuta, kalitate arkitektonikoko irizpideak barneratzen dira energia-berrikuntzako eta hiri-berroneratzeko proiektuetan.

Auzotarren indartzea Opengela komunitateekin

Bestalde, Opengela Komunitateak zerbitzuak jabeak eta errentariak berritze-prozesuan murgiltzea du helburu. Web-plataforma baten bidez, bizilagunek Eraikinaren Erregistro Digitalera eta Berrikuntza Pasaportera sar daitezke, eta orientazio teknikoa, administratiboa, finantzarioa eta osagarria jasotzen dute. Gainera, tresna horrek komunitate ahulenak lehenesten ditu, haien behar espezifikoetara laguntza-planak egokituz, trantsizio inklusiboa bermatzeko.

«Eraldaketa hau teknikoa ez ezik soziala ere izatea nahi dugu”, azaldu du Telleriak. Izan ere, Opengela Komunitateak tresnak “bizilagunak aldaketaren eragile aktibo bihurtzen laguntzen du, lehen eskuraezina zirudien prozesu batean parte hartzea erraztuz”, gaineratu du.

Tresna horretarako, zazpi adierazle nagusi hartzen dira kontuan. Arkitektoak higiezinen parkearen egungo egoeraz ari dira. Energia eta ekonomia alorrekoek berritze neurrien eragina aztertzeko aukera ematen dute. Hiru erabilera-kategoriek, eraikuntza-sistemak eta gailuek eraikinari buruzko informazio gehigarria ematen dute. Informazio hori auzo-bulegoko tokiko teknikariak bizilagunaren laguntzarekin hobetzen du.

Eraikinaren Erregistro Digitala bistaratzeko, eraikinaren informazio zehatza duen prototipo bat, berritze- eta finantziazio-plan bat eta erabakiak hartzen laguntzeko sistema bat erabiltzen da. Laguntza hori modu presentzialean edo birtualean eman daiteke, eta bi dokumentu horien borradorea finkatzearekin lotutako zereginak hartzen ditu kontuan, behar denaren arabera.

Azken batean, tresna horiek aurrerapen teknologikoa ez ezik, Euskadiko jasangarritasunarekiko eta gizarte-kohesioarekiko konpromisoa ere adierazten dute. Opengela ibilbide-orriarekin eta Opengela komunitateekin, Eusko Jaurlaritza hiri-berroneratzean erreferente gisa posizionatzen da, eta etorkizun berdeago eta bidezkoago baterako bidea zuzentzen du.

Duela bi urte hasi zen Beraungoko (Errenteria) zati baten eraldaketa, Opengela programan dauden 21 auzoetatik bat. Hala, 63 etxebizitza osorik birgaitu dira, eta espazio publikoa urbanizatu eta hobetu da. Hiri-berroneratze plan hau, Errenteriako Udalak eta Eusko Jaurlaritzak bultzatu dute, auzoteriaren laguntzarekin.

Nabarmendu behar da, Eusko Jaurlaritzak adierazi duen bezala, «eragiketa osoak blokeen egitura, eraikuntza eta bizigarritasun egokitzapena bermatzeko beharrezkoak diren jarduketak egitea ahalbidetu duela, eta haien eraginkortasun energetikoa hobetzeko balio izan duela, SATEaren eta fatxada aireztatuaren bidez». Era berean, espazio publikoa berritzeko eta ekipamenduak hobetzeko, bi plaza berri sortu dira Beraun kalean; mugikortasun jasangarri eta segururako moduak hobetu dira, eta igogailuak eraiki dira Juan Crisostomo, Aita Donostia eta Mauricio Ravel kaleen artean. Halaber, aparkaleku-eraikin berria eraiki da Beraun kalearen amaieran, eta lur gaineko aparkalekua frontoiaren aurrean.

Era berean, planak Aldakoenea eraikina birgaitzea ere jaso du, erabilera anitzeko udal-ekipamendu gisa erabiltzeko, herritarrei adeitasun emateko ZU! zerbitzuaren espazio bat sortuz; gizarte-zerbitzuetarako beste bat, eta, azkenik, liburutegiak herritarren erabilerarako.

Hala ere, Denis Itxaso, Etxebizitza eta Hiri Agendaren sailburuak auzora egindako bisitan zehaztu duenez, «sailak espazio publikoa urbanizatzeko eta hobetzeko lanekin jarraitzen du», obrak lehenbailehen amaitutzat emateko.

Hori guztia ez zen posible izango hurbiltasun bulegoaren (Opengela) laguntza eta aholkularitzarik gabe, auzotarrei eta komunitate administratzaileei, diru-laguntzak eskatu eta tramitatzeko leihatila bakar gisa funtzionatuz eta auzotarren eta administrazioaren arteko koordinazio lanak garatuz birgaitze lanak martxan jarri eta gauzatu dutenak. Izan ere, sailburuak nabarmendu du honen “funtsezko zeregina” proiektuaren kudeaketan eta laguntzan egon dela.

Opengela ereduaren bidez (hurbileko bulego bat barne) hiri-berroneratzea bultzatzen ari diren Euskadiko auzoek inbertsioek eta beren eraikinetako obrek aurrera nola egiten duten egiazta dezakete.

Araban, adibidez, Amurrioko Udalak Goikolarra auzoko eraikinak birgaitzeko laguntzak onartu ditu, eta babes publikoko etxebizitzak eraikitzeko lurzoru publikoaren lagapenean aurrera egin du, gizarteratzea eta iraunkortasuna sustatzeko helburuarekin.

Bizkaian, Otxarkoaga auzoko Txotena kalearen ingurua erabat hobetzeko obren bigarren faseari ekingo dio Bilboko Udalak. Obra gauzatzeko epea sei hilabetekoa izango da, eta bi fasetan egingo da, herritarrei ahalik eta kalte gutxien eragiteko.

Proiektuaren helburu nagusia eremu osoa landareztatzea da. Horretarako, dauden berdeguneetan jardungo da, eta azalera naturala handituko duten jardinera berriak sortuko dira. Loreontzi berri horiek oinezkoak fatxadetatik bereizteko ere balioko dute, espazio publikoaren jarraitutasuna mantenduz eta etxebizitzetatik hurbil dauden egonaldi-espazioak hobetuz.

Gipuzkoan, Elgoibarko Olasogain Berritzen programako Sigmako etxebizitza-eraikinak osorik birgaitzeko obrak irailean hasi ziren, eta 2025eko urrian amaitzea aurreikusten da. Olasogain Opengela SIGMA eskola zaharretan dago, eta Degebesak kudeatzen du, Udalarekin sinatutako lankidetza-hitzarmenari esker.