2023ko irailetik, BIRTUOSS proiektu europarrak Opengela modeloa garatzen du, aurreko proiektu batean sortua (HIROSS4all, Horizon 2020 programak finantzatua), eta gizarte, ekonomia eta ingurumen arloetan murgiltzen da. Gainera, eraikinen zaharberritzea auzo bakoitzaren hiri-berroneratzera eskalatzeko formulak aztertzen ditu.

Izan ere, azken urteotan, Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza eta Hiri Agenda Sailak gidatutako modelo hori hazi egin da, Euskadiko 21 udalerritako 25 auzotan ezarri arte, eta 2.800 etxebizitza hobetzeko aukerak eman ditu. Eta autonomia erkidego osoko udalerrietan bulego sarea zabaltzen ari den aldi berean, BIRTUOSSek living lab bat garatu du Bilboko TorreUrizarren, Europako proiektu honen aurrerapenak probatzeko saiakuntza-banku gisa erabili baita.

Bideo berri honek herritarren bulegoen eta lanen egungo egoera jasotzen du. Hainbat astez grabaketak egin ziren TorreUrizarren (Bilbo); Aramotzen (Durango); Altzan (Donostia); Trintxerpen (Pasaia); Basaundi Bailaran (Lasarte-Oria); Peñucasen (Abanto); Santa Teresan (Arrasate); Txontan (Eibar); Zaramagan (Gasteiz); Otxarkoagan (Bilbo) eta Vista Alegren (Sestao).

Bideoa lehen aldiz aurkeztu du Ana Telleria Auzoak Berroneratzeko eta Hiri Agendako zuzendariak Madrilen, EU Peersen bileran. Etxebizitzak Berritzeko Zerbitzu Integratuekin (IHRS) lotutako plataforma europar bat da EU Peers, eta haren helburua da etxebizitzetako energia-berrikuntzaren tasa nabarmen handitzea leihatila bakarrak indartuz eta zabalduz.

Eusko Jaurlaritzarekin batera, Europako proiektuak partzuergo publiko-pribatu bat du, honako hauek osatua: Energiaren Euskal Erakundea (EEE), Bilboko Udal Etxebizitzak (VVMM), Ingurumeneko (Aclima), Eraikuntzako (Build: Inn) eta Ezagutza eta Teknologiako (GAIA) klusterrak, Euskal Herriko Unibertsitateko (UPV/EHU) CAVIAR ikerketa-taldea, EDE Fundazioa, Cíclica kooperatiba (deskarbonizazio-estrategietan aditua), finantzaketan (GNE Finance), komunikazioan (Gabineteseis) eta Europako gaietan (Zabala Innovation) adituak diren enpresak, eta Europako esparruko bi erakunde, hala nola Fedarene (Energiarako Agentzien eta Eskualdeen Europako Federazioa) eta Espainiako Eraikuntza Jasangarrirako Kontseilua (GBCe).

• Basque4SC biltzar europarrak Euskadiko Hiri Agendaren txosten berria aurkeztu du, ‘Klima aldaketarekiko erresilienteak diren hiriak eta hiri aniztunak eta inklusiboak’ gaietan oinarrituta.
• Opengela proiektua erreferentziazko programa bat da hiri-berroneratzean, eta 25 udalerritan bulegoak ditu.

Opengela, Euskadin hiri-berroneratzea hedatzea helburu duen programa, erreferenteetako bat izan zen Eusko Jaurlaritzak asteazken honetan, abenduaren 11n, Bilbon antolatutako jardunaldian, ‘Hiri jasangarriak Euskadin: berrikuntza, nazioartekotzea eta aurrerapenak’ izenburupean. Hitzaldian, Bultzatu 2050 Euskadiko Hiri Agendaren hirugarren jarraipen txostena aurkeztu zen, hiri erresiliente eta inklusiboak eraikitzearen garrantzia nabarmenduz.

Opengela modeloa, dagoeneko Euskadiko 25 udalerritan hurbileko bulegoak ezarri dituena, hiri berroneratzearen funtsezko adibide gisa aipatu zen. Eraikinen energia-eraginkortasuna eta gizarte-kohesioaren hobekuntza uztartzen ditu, Euskadiko Hiri Agendak sustatzen dituen iraunkortasuneko eta klima-neutraltasuneko helburu estrategiko nagusiak betez.

Mikel Gargallo Eusko Jaurlaritzako Lurralde Plangintza eta Hiri Agendako zuzendariak inaugurazio-ekitaldian azpimarratu zuenez, Euskadiko Hiri Agenda esparru estrategikoa da gaur egungo hiri-erronkei erantzuteko, klima aldaketa eta kohesio soziala, esate baterako. “Hiri-berroneratzea funtsezkoa da jada eraikita dauden inguruneak hobetzeko eta hiri bizigarriagoak sustatzeko”, nabarmendu zuen.

Era berean, Juan Carlos Abascalek, Lurralde Plangintzako sailburuordeak, lankidetza eta maila anitzeko gobernantzaren garrantzia azpimarratu zuen amaierako ekitaldian, 2050erako ezarritako helburuak lortzeko. “Aldaketa garai bizi dugu, eta erronka ugari ditugu, hala nola ongizatea, jasangarritasuna eta benetako berdintasuna sustatuko duten hiriak eta hiri-inguruneak sortzeko beharra, gero eta zaharragoa den gizarteartean arreta jartzea, edo justizia soziala”, gaineratu du sailburuordeak.

Hiri jasangarriak klima-aldaketaren aurrean

Jardunaldian hainbat adituk parte hartu zuten, besteak beste, Estibaliz Sanzek, Basque Centre for Climate Change (BC3) zentroko ikertzaileak. Hark aurkeztu zituen hiri jasangarri eta erresilienteen esparruan egindako aurrerapenak, Bultzatu 2050en helburu estrategikoetako bat. Bere analisian Sanzek nabarmendu zuenez, populazioaren %73 metropoliko hiriguneetan biltzen da, eta zahartze handia dago 46 urteko batez besteko adinarekin. Gainera, nabarmendu zuen Euskadin klima-aldaketak duen kalteberatasunari buruzko azterketaren arabera, mende amaierarako egoera izanik, udalerrien % 100ean bero-boladak izango direla, eta % 81ean ibai-uholdeak, % 23an itsas mailaren igoerak (biztanleriaren % 60ri eragiten diona). Datu horiek adierazten dutenez, klima-aldaketak eragindako galera ekonomikoen aurreikuspena dago, osasunean eragin nabarmenak ditu eta gizarte-desberdintasuna areagotu egingo da.

Erronka horien aurrean, Bultzatu 2050 Euskadiko Hiri Agendaren helburuak azpimarratu zituen ikertzaileak: Iraunkortasun klasean hiri-ikuspegi integrala bultzatzea, ingurumen-erronkei erantzuteko; erantzukidetasuna, lankidetza eta parte-hartzea bultzatzea, sektore publikoa, pribatua, soziala eta herritarra; Klima 2050 Estrategia hiri-bilbearen helburuei erantzutea; eta ingurumen-politika sustatzea, enplegu, ongizate eta osasunerako aukera berriak sortzeko ardatz ekonomiko gisa.

Hiri inklusibo eta iraunkorrak

Jardunaldian, gizarteratzea ere jorratu zen, Euskadiko Hiri Agendaren oinarrizko atala. Julia Shershneva Euskal Herriko Unibertsitateko (UPV/EHU) doktoreak 8. lehentasun estrategikoaren azterketa bat aurkeztu zuen, inklusioa identitate-ikur gisa hartuta. Hitzaldian azpimarratu zuenez, oso garrantzitsua da gizarteratzea dimentsio anitzeko fenomeno gisa ulertzea, eragina baitu lurraldean, bizi-kalitatean, errentetan eta herritarren eskubideetan.

Shershnevak hainbat jarduera-ardatz proposatu zituen, hala nola gizarte-kohesioa sustatzea, gizarte-desberdintasunari eta bazterketa soziala saihestea, hezkuntzarako aukera unibertsala bermatzea eta herritar guztientzat eskuragarri den kultura eta aisialdia sustatzea. Funtsezko erronkak ere nabarmendu zituen Shershnevak, hala nola segregazio sozioekonomikoaren eta eskola segregazioaren aurkako borroka, euskara kohesiorako elementu gisa sendotzea, eta inklusioa eta elkarbizitza sendotuko dituzten ekintzak garatzea.

Nazioarteko eredu bat

Jardunaldian, Sébastien Vaulzelle Nazio Batuen Local2030 Bulegoko zuzendariak ere hartu zuen parte, ‘Hiri-agendek 2030 Agendan duten rola’ hitzaldiarekin. Vaulzellek nabarmendu zuenez, etorkizuneko hiriak tokiko politiken zein kanpoko faktoreen menpe daude, hala nola beste lurraldeekiko harremanen, tentsio geopolitikoen eta klima aldaketaren eraginen menpe. 2030 Agendak Hiri Agenda Bultzatu 2050 indartzen duela azpimarratu zuen eta lau oinarri aurkeztu zituen hiri integratuak eta iraunkorrak eraikitzeko:

1. Erreferentzia komuna: 2030 Agendak eta bere ezarpena esparru partekatua ematen dute maila horizontalean (eragileen artean) eta bertikalean (gobernu-mailen artean).
2. Politiken koherentzia: Inbertsioak adierazle komunekin bateratuta daudela bermatzea.
3. Nazioartekotzea: Sortutako ereduak zabaltzea eta erreplikatzea.
4. Etengabeko lana: Etengabeko ahalegina eskatzen du, maila anitzekoa eta eragile ugarirekin.

Vaulzellek azpimarratu zuen hiri-garapenak kontuan hartu behar duela gizartearen, ekonomiaren, ingurumenaren eta kulturaren arteko lotura, etorkizuneko hiri integratuak eta erresilienteak eraikitzeko.

EU Peers-ek Europa osoko Etxebizitzak Berritzeko Zerbitzu Integratuen (SIHR) zenbait arrakasta-kasu bildu eta argitaratu ditu. Adibide horiek, diotenez, «funtsezko baliabide gisa balio dute, ez soilik SIHR-ren beste hornitzaile batzuk inspiratuz, baita mota horretako zerbitzuen hedapenean laguntzeko interesa duten kanpoko alderdiei orientazioa eskainiz ere».

Kasu horien artean, Opengela aipatzen da, Euskadin, herritarren artean konfiantza sortzeko adibide gisa, auzo kalteberetan leihatila bakarrak ezarriz, egoiliarrak berritze-prozesu osoan gidatzeko.

Izan ere, helburu komunak lortzeko Europa mailan sinergiak sortzeko irrikan, gero eta gehiago dira EU Peers-ekin bat egiten ari diren BIRTUOSS-Opengela proiektuko 14 entitate bazkideetako kideak, LIFE programak ere finantzatzen duena.

• Juan Carlos Abascalek, Eusko Jaurlaritzako Lurralde Plangintzaren eta Hiri Agendaren sailburuordeak “La New European Bauhaus y la Agenda Urbana más allá de la Arquitectura” saioan parte hartu du.

Gasteizko Hibridalab guneak ‘La New European Bauhaus y la Agenda Urbana más allá de la Arquitectura’ saioa jaso du ostiral honetan, urriak 25, Pop-up irratiak emititutako irratsaio formatuan.

Europako Bauhaus Berria (NEB) Europako Batzordeak 2021ean abian jarritako ekimen politiko eta finantzatzeko ekimen bat da, trantsizio ekologikoaren testuinguruan eraikitako ingurunea eta bizimoduak eraldatzeko soluzio jasangarriak sustatzen dituena. Eusko Jaurlaritzarekin batera, eta Euroiker eta EDE Fundazioaren babesarekin, ‘Conexiones improbables’ ekimenak antolatutako jardunaldi honen helburua NEBek Euskadiko Hiri Agendan duen eragina aztertzea zen.

Juan Carlos Abascal Eusko Jaurlaritzako Lurralde Plangintzaren eta Hiri Agendaren sailburuordeak hartu du parte hasierako solasaldian, Andoni Hidalgo Euroikerreko zuzendariarekin, Laura Hageman New European Bauhaus -eko policy officer-arekin eta Roberto Gómez de la Iglesia Conexiones Improbables-eko zuzendariarekin batera.

Bere hitzaldian, Abascalek nabarmendu du Tokiko Hiri Agenda garatzeko “beharrezkoa dela erakundeen arteko lankidetza, enpresa pribatuekin, zentro teknologikoekin eta unibertsitateekin, hiri-berroneratzearen erronkei aurre egiteko, ez bakarrik hirigintza-erronkei, baita ingurumen-, ekonomia- eta teknologia-erronkei ere”. Ildo horretan, Lurralde Plangintzaren eta Hiri Agendaren sailburuordeak EAEko auzo eta etxebizitzen errehabilitazioan lan egiten duen Opengela eredua jarri du adibide gisa. “20 udalerritako 25 auzotan ari gara lanean. 130 milioi ditugu geure funtsetan, 40 milioi Europako funtsetan, udalek emandakoaz gain”, adierazi du. Abascalek azaldu duenez, Opengelak “etxebizitzen energia-hobekuntza lortuko du, baina hirigintza- eta arkitektura aldetik hobetu beharrean, komunitatea sortu nahi du, ingurumenarekin, ekonomiarekin, gizartearekin eta abarrekin bat eginez”.

Ideia berdina azaldu du Andoni Hidalgok ere, “hiri bizigarriagoak eraikitzeaz dihardugu, eta funtsezko elementu bat dago: maila lokalean egiten dena Europa mailan ezagutu behar da, Euskaditik Europa mailan Hiri Agendan egiten diren ahaleginak hain zuzen ere”.

Jardunaldian, Hiri Agendarekin lotutako beste alderdi batzuk landu dira, hala nola jasangarritasun inklusiboa edo jasangarritasun sortzailea.